Door de aanhoudende coronapandemie worstelen veel werkgevers met de verplichting om een veilige en gezonde werkplek te bieden. Om de bedrijfsvloer (weer) zo veel mogelijk open te kunnen stellen, willen zij graag weten of werknemers zijn gevaccineerd of immuun zijn. Die informatie valt echter onder strikte wetgeving. Wat mag wel en wat niet?
De wens van veel werkgevers is duidelijk: zij willen naar de vaccinatiestatus van werknemers kunnen vragen om de veiligheid op de werkvloer te waarborgen. Werkgeversverenigingen wijzen op deze verplichting in de Arbowet en oefenen druk uit op de overheid om de privacyregels te wijzigen. Een kleine groep werkgevers is al de confrontatie aangegaan met de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Ook zorginstellingen roeren zich en willen kunnen vragen of werknemers zijn gevaccineerd. Zij wijzen daarbij ook op hun verantwoordelijkheid richting patiënten. Voor veel werkgevers voelt de situatie extra dubbel omdat zij bezoekers wél naar vaccinatie mogen (of zelfs moeten) vragen.
Vaccineren moet vrije keuze blijven
De Rijksoverheid gaf aanvankelijk aan dat vragen naar vaccinatie voor een werkgever niet is toegestaan, maar is daar inmiddels op teruggekomen. Het mag wel, maar onder strikte voorwaarden. Minister De Jonge deed eerder al uitspraken van deze strekking. Waar zit de gevoeligheid nou precies? Een eerste belemmering is dat iedereen zelf mag kiezen of hij een coronavaccinatie neemt. Dit staat in artikel 11 van de Nederlandse grondwet (recht op onaantastbaarheid van het lichaam) en artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (recht om zelf te beschikken over de lichamelijke integriteit). Het is de vraag of informeren naar vaccinatiestatus of -bereidheid met deze rechten te verenigen is.
Gezagsrelatie verhindert open gesprek
Vast staat dat een werknemer vragen van zijn werkgever over zijn gezondheid niet hoeft te beantwoorden. Maar het is ook mogelijk om te redeneren dat de vraag naar iemands vaccinatiestatus op zichzelf al ongewenste druk oplevert. Volgens deze redenering verkeert een werknemer in een afhankelijke positie en is hij daarom niet vrij om een antwoord te weigeren. Zeker niet als de werkgever hier vervolgens conclusies over verbindt over toegang tot de werkplek. De AP doet geen sluitende uitspraken over dit vraagstuk omdat een vraag stellen geen verwerking van persoonsgegevens is. Maar hij volgt precies deze redenering zodra er wél sprake is van verwerking van persoonsgegevens. Dit is het geval zodra de werkgever de vaccinatiestatus wil registreren. In de praktijk zullen vragen en registreren al snel hand in hand gaan, vooral in grotere organisaties.
Het gaat om bijzondere persoonsgegevens
De volgende belemmering is dat de vaccinatiestatus van een werknemer een gezondheidsgegeven is. Volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) zijn dit bijzondere persoonsgegevens die een werkgever alleen in (zeer) uitzonderlijke gevallen mag verwerken. Volgens de AP voldoet de huidige situatie niet aan deze eis, omdat nog niet vaststaat dat iemand die is gevaccineerd geen anderen kan besmetten. Dus mag een werkgever informatie over de vaccinatiestatus van werknemers niet vastleggen, ook niet als werknemers die zelf hebben gegeven. Ook mag de werkgever geen vaccinatiebewijs administreren. Vaccinatie als voorwaarde stellen voor toegang tot de werkplek is zonder thuiswerkmogelijkheden ook niet toegestaan, want het arbeidscontract geeft de werknemer recht op werk. Deze regels gelden zelfs voor werkgevers in de zorg, die verantwoordelijk zijn voor gezond en veilig werk én veilige patiëntenzorg. Het kabinet wil voor hen een uitzondering creëren, maar het zal tijd kosten om dat wettelijk te regelen.
Bedrijfsarts biedt de beste oplossing
Voor deze en vergelijkbare situaties bestaat wel een andere oplossing. Een bedrijfsarts mag een werknemer vragen of deze is gevaccineerd als daar een goede reden voor is. Bijvoorbeeld omdat de werknemer met kwetsbare mensen werkt. Werknemer en bedrijfsarts kunnen dan samen afwegen hoe de werknemer veilig kan werken. Ook in dit geval bepaalt de werknemer zelf of hij de vraag beantwoordt. Maar hij heeft zo in elk geval de zekerheid dat de informatie onder het medisch beroepsgeheim valt en niet met de werkgever wordt gedeeld. Dit kan de drempel verlagen om in gesprek te gaan: denk bijvoorbeeld aan een werknemer die zijn immuniteitsstoornis liever niet met zijn werkgever deelt. De bedrijfsarts kan de werkgever in algemene bewoordingen adviseren om (al dan niet tijdelijk) andere werkzaamheden af te spreken. Verder kan hij de werkgever altijd een algemeen, niet tot personen herleidbaar beeld geven van het aantal gevaccineerde werknemers.
Ook te maken met bijzondere omstandigheden?
We denken graag met u mee of informatie over de vaccinatiestatus van werknemers noodzakelijk is en of de route via de bedrijfsarts een oplossing biedt. Bel +31 (0) 854 017 060 of stuur een mail naar info@eviservices.nl, we zijn u graag van dienst!
